Sinds 2018 is Wim van der Sande directeur van het COKZ. ‘We houden toezicht op de veiligheid en kwaliteit van in Nederland geproduceerde zuivelproducten, eieren en eiproducten. We zijn een publieke toezichthouder, dus we werken op basis van de wetgeving. Hieronder valt de voedselveiligheidswetgeving, dus de Warenwet. Dat toezicht houden we in opdracht van het Ministerie voor Volksgezondheid, Welzijn en Sport (VWS). En VWS heeft de verantwoordelijkheid gedelegeerd naar de Nederlandse Voedsel- en Warenautoriteit: de NVWA. Dus praktisch gezien voeren wij de controles uit namens de NVWA. Onder onze taak van toezichthouder valt ook het kwaliteitsbeleid. Daarvoor werken we rechtstreeks in opdracht van het Ministerie van Landbouw, Natuur en Voedselkwaliteit (LNV). In principe hebben we dus 2 opdrachtgevers: NVWA namens VWS en de LNV.’
Het COKZ houdt toezicht op de hele keten. Van der Sande: ‘Dat begint bij de boerderij. De melk wordt geanalyseerd op vet- en eiwitgehalte, maar ook microbiologische parameters geven een waarde aan de melk. Op basis daarvan wordt uitbetaald aan de boer en daarom moet het bewaakt worden. We controleren natuurlijk ook het transport en de zuivelfabrieken. Vervolgens kunnen er van de melk diverse soorten poeders worden gemaakt en die poeders gaan naar de producenten van zuigelingenvoeding en medische drinkvoeding en ook die fabrikanten en producten krijgen met onze controles te maken. Kortom, we zijn in de hele keten actief. De fabrieken voor zuigelingenvoeding en medische voeding zijn complex en de strenge eisen die aan de producten gesteld worden zie je terug in de manier van toezicht. Deze controles worden alleen gedaan door de hoog opgeleide auditoren die wij in dienst hebben.’
Er zijn landen die een veterinair exportcertificaat eisen bij producten, vertelt Van der Sande. ‘Een dierenarts moet dan een handtekening zetten, maar wij hebben voor die taak geen dierenarts in dienst. Daarom tekent er dagelijks een dierenarts namens de NVWA op basis van gegevens die wij als COKZ in het exportprogramma hebben staan. Wij doen dus de selectie en controle, bij groen licht door ons tekent de dierenarts. Zo’n 35.000 certificaten die wij op jaarbasis afgeven zijn veterinair, de rest (43.000) bestaat uit kwaliteitscertificaten.’ Alle melk die in Nederland op de markt wordt gebracht, voldoet aan strenge eisen legt Van der Sande uit. ‘Zo wordt alle melk getest op antibiotica. Maar in het buitenland worden soms extra eisen gesteld. De dierenarts zet een handtekening voor de bovenwettelijke veterinaire garanties die gegeven moeten worden, zoals dat de melk uit dierziektevrije gebieden komt of een bepaalde hittebehandeling heeft ondergaan.’ Op dit moment is de herkomst grondstoffen-discussie hot aldus Van der Sande. ‘Verschillende landen, zoals China, willen zekerheid hebben dat er geen sprake is geweest van de zoönose antrax. Die check zit eigenlijk al in ons Europese systeem, maar China wil tot aan de herkomst van de melk die in zuigelingenvoeding en medische voeding zit weten uit welk land het komt, of daar antrax is geweest en als er wel antrax is geweest willen ze een waarborg dat de bacterie die het veroorzaakt niet in het product zit. Ze willen garanties tot aan de basis van een product. We zijn nu vooral met elkaar in discussie hoe we dit het beste kunnen vormgeven.’
Op de vraag wat het COKZ doet voor bedrijven die lid zijn van de VNFKD antwoordt Van der Sande dat het COKZ diverse taken heeft: ‘Bedrijven hebben een EG-erkenningsnummer nodig om op de markt te mogen komen. Dat nummer geven wij uit. Als bijvoorbeeld een bedrijf zuigelingenvoeding wil produceren, hebben ze erkenning nodig. Onze inspecteurs kijken daarvoor of alles conform de Europese regelgeving verloopt, is alles geborgd wat betreft monstername en onderzoek? Zo ja, dan krijgt het bedrijf een erkenningsnummer en dat moet vervolgens onderhouden worden. Wij voeren daarom vervolgens jaarlijks audits uit bij het bedrijf. Daarnaast voeren we inspecties en controles uit, we nemen monsters, en controleren of er voldoende hygiënisch wordt gewerkt.’
Van der Sande vertelt dat het COKZ steekproeven uitvoert en daarnaast werkt met zogenoemde “exportprogramma’s” zodat continu gemonitord kan worden of de normen nageleefd worden. Om te beschikken over betrouwbare informatie voor de afgifte van exportcertificaten, heeft het COKZ exportprogramma’s vastgesteld. Deze exportprogramma’s zijn van toepassing op Nederlandse zuivel. Voor buitenlandse grondstoffen is een apart exportprogramma beschikbaar en er zijn landenprogramma’s voor export naar specifieke bestemmingen zoals Brazilië en China. Daarmee worden momenteel de aanvullende specifieke landeisen geborgd. ‘Maar we zijn aan het kijken of het allemaal nog actueel is en kunnen we onze exportprogramma’s vernieuwen? Kan het bijvoorbeeld efficiënter, moderner en kunnen we in modules gaan werken waarbij Europa de basis van de modules vormt en eisen van landen als China, Brazilië en de Verenigde Staten modulair toegevoegd kunnen worden. Een heel project, dat nog niet afgerond is, maar goed voor de leden om te weten dat we daar mee bezig zijn.’
Voor het COKZ zijn momenteel dus de bijstelling van exportprogramma’s en de herkomst van grondstoffen belangrijke onderwerpen. Van der Sande geeft aan dat het voor leden van de VNFKD goed is zich te realiseren dat de wet- en regelgeving steeds complexer wordt. ‘Er wordt, met betrekking tot zuivel, steeds meer gekeken naar specifieke stoffen in de melk die als los ingrediënt gebruikt kunnen worden. Denk aan lactoferrine, een vooruitstrevend en innovatief melkbestanddeel. De vraag in de markt is groot, waardoor steeds meer bedrijven naar de mogelijkheden kijken om lactoferrine aan de melk te onttrekken alvorens de melk verder te verwerken tot zuivelproduct. Hierbij loop je tegen grenzen van Europese regelgeving aan: uit melkpoeder mag lactoferrine niet verwijderd worden, uit melk mag het wel verwijderd worden, maar op het etiket moet – als je het product verder als melk wil verwerken – gemeld worden dat de lactoferrine eruit is gehaald. Kortom, dit is complex en het is goed dat we met elkaar in overleg blijven over dit soort zaken.’
