De Stichting Alliantie Voeding in de Zorg is een expertisecentrum dat wetenschappelijke inzichten over voeding en leefstijl ontwikkelt en persoonlijk toepasbaar maakt in de zorg. De Alliantie is in 2007 ontstaan uit de kernpartners Wageningen University & Research, Ziekenhuis Gelderse Vallei in Ede en ziekenhuis Rijnstate in Arnhem. Samen met Gemeente Ede, Gemeente Wageningen en ouderenzorgorganisatie Opella in diezelfde regio, richten ze zich op optimale voedingszorg in regio Foodvalley. Het Alliantiebureau verzorgt de organisatie, projectinitiatie en communicatie. Er zijn in de basis zes onderzoeksthema’s: oncologie, darmaandoeningen, ouderen, obesitas, cardiometabole aandoeningen en metabole stress. Daarnaast ontwikkelt de Alliantie kennis en innovaties op thema’s zoals persoonlijk voedingsadvies, reuk- en smaak, voedingsconcepten en bewegen en sport. Zo draagt de Alliantie bij aan gezondheid in de regio en ook nationaal.
Voeding in de zorg
Menrike Menkveld is bijna vanaf het begin betrokken bij de Alliantie: ‘Als directeur van Alliantie Voeding in de Zorg ben ik verantwoordelijk voor de organisatie en het realiseren van onze visie: persoonsgericht, evidence based voedingsadvies in de zorg. Ik houd daarbij onze vier pijlers in het oog: verbinden van organisaties, het doen van onderzoek, het toepassen van de resultaten uit onderzoek op persoonlijk vlak en het uitdragen van de kennis die we opbouwen. We weten allemaal dat leefstijl een grote rol speelt bij het ontstaan van ziekten. Maar ook als er eenmaal een ziekte is, blijken voeding en leefstijl heel belangrijk en dat werd in het verleden vaak vergeten. Voeding en leefstijl hebben invloed op het beloop van ziekten en klachten en bij de behandeling en het herstel ervan. Ook weten we dat gezonder leven een positief effect heeft op bijvoorbeeld kwaliteit van leven. Ons werk sluit aan op de principes van passende zorg, waar het Integraal Zorgakkoord ook over gaat. Om al die redenen ontwikkelen we meer kennis over preventie, voeding en gedragsverandering en zetten we ons ervoor in om beschikbare en nieuwe kennis persoonlijk toepasbaar te maken in de zorg. Momenteel lopen er meerdere onderzoeken naar de effectiviteit van leefstijlzorg en hoe die zorg aansluit op de wensen en behoeften van patiënten en zorgprofessionals, want uiteindelijk moet het voor hen werken in de praktijk. Ik durf wel te zeggen dat door onze inspanningen, voeding in de zorg veel meer op de kaart is komen te staan.’
Ook patiënten hebben meer interesse in gezonde leefstijl
De Alliantie Voeding in de zorg bestaat nu ruim 15 jaar. ‘Voorheen dacht men als iemand opgenomen was in het ziekenhuis: eten, dat komt thuis wel weer’, vertelt Menkveld. ‘Mensen moesten vaak lang nuchter blijven voor een operatie en er was veel te weinig aandacht voor of en wat mensen aten als ze in het ziekenhuis lagen. Dat is nu echt veranderd. Er is steeds meer interesse vanuit de medische professie, ziekenhuizen en vanuit onderzoek. Het meeste onderzoek bij ziekte is nog vanuit farma opgezet, maar onderzoek naar voeding bij ziekte neemt een steeds grotere plaats in. Dat onderzoek is nodig voor de wetenschappelijke basis’, aldus Menkveld. ‘Omdat patiënten maar relatief kort in het ziekenhuis verblijven, moeten ook andere domeinen betrokken worden. Denk aan ook huisartsen, fysiotherapeuten, diëtisten en bijvoorbeeld wijkzorg. En inmiddels zien we ook bij patiënten zelf meer aandacht voor gezonde leefstijl. Daar spelen we met onze informatievoorziening op in. En we willen de stap vooruit maken en voeding en preventie vroegtijdig inzetten en erger voorkomen.’
Landelijke impact
Menkveld: ‘We zijn regionaal gestart en ik ben trots dat we uitgegroeid zijn naar een landelijk expertisecentrum. Zo zetten we onze ervaring en kennis rondom preventie en leefstijl in de zorg, in voor de doelen en afspraken van het Integraal Zorg Akkoord. Een mooi voorbeeld van hoe we landelijke impact realiseren is ons programma “Goede Zorg Proef Je”. Hierin vormt de ervaring van het Voedingsziekenhuis (red Ziekenhuis Gelderse Vallei) een belangrijke basis . Vanaf 2019 hebben 20 zogenoemde Voorhoede ziekenhuizen van “Goede Zorg Proef Je” hard gewerkt aan een verschuiving naar een gezond en duurzaam voedingsaanbod in hun instelling voor patiënten, bezoekers en medewerkers. Ondertussen doen er 60 ziekenhuizen en ruim 20 zorginstellingen actief mee.’ Het voedingsconcept houdt in dat voor patiënten het aanbod is gebaseerd op de Richtlijnen Goede Voeding én aansluit op patiëntspecifieke voedingsbehoeften. Dit geldt nu bijvoorbeeld in alle 20 Voorhoede ziekenhuizen. En voor medewerkers is bij 17 voorhoedeziekenhuizen het aanbod dat binnen de richtlijnen valt, verschoven van minder dan 50% naar minimaal 60%.
Aandacht voor voeding van ouderen
Het is een feit dat de grootste populatie die gebruikmaakt van zorg tot de groep ouderen behoort. Ouderen zijn ook een van de onderzoeksgebieden van de Alliantie. Menkveld: ‘Ook voor deze groep is het denken over de rol van voeding veranderd en veel meer gericht op behoud van gezondheid. Zo hadden we het project “Cater with care” waarbij producten met extra eiwit en energie voor ouderen zijn ontwikkeld teneinde de inname van eiwitten en energie te stimuleren. In het kader van goede voeding voor ouderen sluiten we ook aan bij de campagne “Goed gevoed ouder worden”. En er lopen diverse onderzoeken specifiek gericht op ouderen. Denk aan onderzoek naar wat er gebeurt met de eetlust en voedingstoestand bij polyfarmacie. Of onderzoek naar de invloed van achteruitgang van smaak en reuk.’ Menkveld benadrukt dat het onderzoek zich niet alleen richt op mensen binnen een instelling maar ook in de thuissituatie. ‘Hoe kunnen we ervoor zorgen dat mensen beter eten en voldoende bewegen, bijvoorbeeld via een de Promuscle Interventie, om zo lang mogelijk gezond te blijven?’
Samenwerking industrie?
Op de vraag naar de relatie tussen de Alliantie en fabrikanten van medische voedingen antwoordt Menkveld: ‘Die relatie is er en dat is ook goed naar mijn idee. Er lopen verschillende projecten waarin fabrikanten participeren door het leveren van expertise of voedingen. Denk aan een onderzoek bij patiënten op de intensive care waarbij onderzocht wordt in welke fase van de ziekte welke voeding het beste past. Daarnaast is er natuurlijk in alle instellingen een aanbod van medische voeding omdat dat noodzakelijk is. Samenwerking is belangrijk en het is ook goed dat in een brancheorganisatie als de VNFKD de verschillende fabrikanten elkaar weten te vinden. Dat is nodig voor het vergroten van de gezamenlijke kennis en het onder de aandacht brengen van topics. Zo komen we samen verder, want goede voeding in de zorg, dat doe je niet alleen!‘
