Bij het voorschrijven van medische drinkvoeding krijgen diëtisten vaak van patiënten te horen dat ze niet weten wat het inhoudt om op drinkvoeding te leven. Dat is waar, dachten Michelle Witting en Elsemiek Smit – Van de Peppel van het UMCG. Dus probeerden ze het een maand lang uit. Ze wilden zo ontdekken wat leven op drinkvoeding fysiek met je doet en wat de sociale impact is.
Voorafgaand aan het experiment berekenden de diëtisten aan de hand van indirecte calorimetrie hun ruststofwisseling en daar stemden ze de hoeveelheid en soorten drinkvoeding op af. Ook beoordeelden ze voor- en na het experiment via Bio-elektrische Impedantie Analyse (BIA) hun hoeveelheid spiermassa, vetweefsel en vocht. De diëtisten deden het experiment met drinkvoedingen die ze retour hadden gekregen van patiënten. Dat beperkte hen in keuze en samenstelling. Doordat ze weinig geconcentreerde soorten drinkvoeding tot hun beschikking hadden, moesten ze soms wel 8 flesjes per dag gebruiken om aan hun behoefte te voldoen. Ze dronken voornamelijk medische voeding in vloeibare vorm. Daarnaast gebruikten ze een kleine hoeveelheid in dessertvorm. Naast de medische voeding gebruikten ze verder alleen heldere dranken als water, thee, koffie en gezeefde bouillon.
Al na een paar dagen leverde het experiment hen nieuwe inzichten op. Smit: ‘Het viel ons al snel op dat we geen last hadden van de zogenoemde “after dinner dip”, die we allebei kennen na het eten van een flinke maaltijd. We hadden allebei ook geen vol gevoel of een opgeblazen buik. Waarschijnlijk kwam dit omdat we onze voeding nu veel regelmatiger verdeeld over de dag innamen. We voelden ons behoorlijk fit en energiek gedurende het hele experiment.’
Opvallend was dat de diëtisten, ondanks de afgestemde dosering, allebei de eerste week al een kilo afvielen. Witting licht toe: ‘We zijn allebei behoorlijk actief. Ik sport zelf bijvoorbeeld dagelijks. Bij patiënten rekenen we standaard een verhoogde energie- en eiwitbehoefte in verband met ziekte. Waarschijnlijk hebben we onze energiebehoefte in eerste instantie toch te laag ingeschat, dus hoogden we na de eerste week de hoeveelheid drinkvoeding op. Ik dronk vanaf toen 8 flesjes per dag.’ Hierna kwamen ze beiden weer iets aan, maar aan het einde van het experiment woog Witting 1 kilo lichter en Smit 3 kilo.
Wie alleen drinkvoeding gebruikt, hoeft niet te kauwen. Vooral Smit miste het om haar tanden ergens in te zetten, zoals een stuk frisse komkommer. Al was dat niet alleen vanwege het kauwen, maar ook om een andere smaak in haar mond te krijgen. ‘Wat ik lastig vond, was dat de smaak zo in mijn mond bleef hangen. Mijn mond en tanden bleven plakkerig, alsof ik de hele dag snoepjes had gegeten. Water, thee en bouillon tussendoor drinken hielp daarbij niet. Tandenpoetsen hielp wel.’ Ze vond het ook lastig als ze andere mensen hoorden kauwen, bijvoorbeeld als iemand in haar buurt borrelnootjes zat te eten. De verleiding om dan ook een handje te pakken was groot. Witting dronk de drinkvoeding bij voorkeur via een rietje, omdat haar tanden dan minder plakkerig aanvoelden. Aan het einde van het experiment was er wat medische voeding in dessertvorm beschikbaar, vertelt ze. ‘Het was heel fijn om ook iets met een lepel te eten, dat geeft echt een ander mondgevoel.’
Onderling merkten de diëtisten verschil in voorkeur tussen smaken en soorten, maar ook in de wijze van gebruik. Smit vond het prettiger om heel langzaam te drinken, terwijl Witting de flesjes vaak in een paar teugen opdronk. ‘Die verschillen herkennen we ook bij onze patiënten’, vertellen ze. ‘Bij hen is het natuurlijk ook afhankelijk van hun aandoening. Iemand die een kaakoperatie heeft ondergaan en daardoor een periode alleen vloeibare voeding kan gebruiken, heeft vaak verder geen problemen met maag of darmen. Deze patiënten drinken vaak gemakkelijk grote hoeveelheden drinkvoeding. Maar patiënten met maag-, darm- en leverziekten kost het soms al heel veel moeite om een half flesje te drinken. Ze zitten snel vol of zijn misselijk. Voor ons bevestigde het dat gebruik van drinkvoeding echt maatwerk is.’ Ook zijn er patiënten die drinkvoeding het liefst mengen met bijvoorbeeld karnemelk, voor een meer neutrale smaak of er recepten zoals shakes of wentelteefjes mee maken. Terwijl anderen het juist lastig vinden dat ze daardoor meer volume tot zich moeten nemen. Ook de verschillen in beleving zijn groot: er zijn mensen die drinkvoeding zien als iets wat hun leven kan redden en er zijn mensen die het verafschuwen.’
Smit: ‘Naarmate de weken vorderden, merkten we dat het gebruik van drinkvoeding ook echt onderdeel werd van ons leven. En dan merk je pas echt wat het doet op sociaal gebied.’ Tijdens hun werkdagen was het gebruik van drinkvoeding gemakkelijk te plannen. Maar op dagen zonder vast ritme was het lastiger. ‘Als ik in het weekend langer op bed lag, had ik overdag korter tijd om al die flesjes drinkvoeding te gebruiken. Of het schoot erbij in, licht Witting toe. Ze vond het gebruik van drinkvoeding wel goed te combineren met haar sportieve activiteiten: al een kwartier na het drinken kon ze zonder problemen hardlopen. Smit merkt op dat mensen drinkvoeding vaak associëren met ziek-zijn. Als ze een flesje in het openbaar gebruikte, herkenden mensen het direct en vroegen vaak waarom ze dit nodig had. Op een gegeven moment was ze het zat om dit steeds uit te leggen. Voor patiënten moet dat best vervelend zijn, verwacht ze. Ook voor anderen koken is lastig en met haar gezin een restaurant bezoeken vond ze ongemakkelijk. De bediening leek het niet te waarderen dat ze enkel een kopje thee bestelde. Ze voelden zich soms een beetje buiten de groep staan, wanneer ze niet mee konden doen aan activiteiten. Witting bezocht tijdens het experiment een festival. Ze kon de beveiliging de medische verklaring voor het gebruik van drinkvoeding tonen, die haar collega voor haar had opgesteld. Vervolgens kon ze haar drinkvoeding in een kluis plaatsen, waar ze om de 2 uur heen ging om te drinken. Dat wekte veel nieuwsgierigheid op bij de andere festivalgangers. Beiden merkten ze wel dat ze zich minder ongemakkelijk voelden bij het drinken in het openbaar naarmate ze het vaker deden.
Door hun eigen ervaringen weten de diëtisten nu hoe belangrijk het is om ook mee te denken bij het praktische gebruik van medische voeding. Ze staan er meer bij stil dat het uitschrijven van een medische verklaring voor drinkvoeding handig is bij bezoek van sociale evenementen. Ze kijken meer met hun patiënten mee hoe je je ook met drinkvoeding betrokken kunt blijven bij sociale gebeurtenissen zoals een gezamenlijke maaltijd met het gezin. Ook bespreken ze door hun eigen ervaring het belang van mondhygiëne, zoals tandenpoetsen of het spoelen van de mond na gebruik van drinkvoeding. ‘Ons doel van het experiment was om beter te kunnen inspelen op wat iemand nodig heeft om een behandeling met drinkvoeding zo goed mogelijk te doorstaan. We beseffen dat we alleen ervaring hebben met drinkvoeding terwijl we verder gezond zijn. Maar als je weet dat iemand meedenkt in hoe het gemakkelijker kan, kan dat al zoveel verschil maken voor een patiënt.’
